1.1 Bescherming Volksgezondheid
Het consumeren van alcohol brengt verschillende risico’s met zich mee, met name op jonge leeftijd. Voorbeelden hiervan zijn: verminderde zelfbeheersing, versterkt grensoverschrijdend gedrag en een grotere kans op risicovol gedrag, verkeersongevallen, geweld, gezondheidsklachten en vroegtijdige sterfte. Overmatig alcoholgebruik kan zowel direct als later in het leven leiden tot tal van gezondheidsproblemen, zoals hersenschade en een hogere kans op verslaving. Veel alcohol drinken in korte tijd kan leiden tot een black-out en soms zelfs resulteren in een coma. Jongeren zijn extra kwetsbaar voor de negatieve gevolgen van alcoholconsumptie. Zo was in 2016 in Europa bijvoorbeeld 19 procent van het totaal aantal doden onder 15- tot 19-jarigen alcoholgerelateerd, in vergelijking tot 5.5 procent van de totale populatie. Jongeren lopen ook meer gevaar omdat hun hersenen nog volop in ontwikkeling zijn en zij sneller een alcoholvergiftiging oplopen. Het is noodzakelijk om deze risico’s te beperken en het consumeren van alcohol op jonge leeftijd te ontmoedigen. Daarom is de boodschap: niet drinken tot 18 jaar.
Het is echter niet alleen een kwestie van gezondheid, maar ook van openbare orde en veiligheid. Alcoholgebruik kan zorgen voor overlast op straat en bij het overgrote deel van de geweldsdelicten en vernielingen in het uitgaansleven is alcohol in het spel.
1.2 Mogelijkheden van de Alcoholwet
Uiteraard is het verder terugdringen van alcoholgebruik onder minderjarigen niet enkel een kwestie van goed toezicht op de naleving van de Alcoholwet. In het Nationaal Preventieakkoord (2018) wordt een vijftal domeinen* onderscheiden met richtlijnen om de jeugd te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik. Naleving en handhaving van de leeftijdsgrens is één van die vijf domeinen waarin acties voorgesteld worden. De daar genoemde acties zullen door alle betrokken organisaties uitgevoerd (gaan) worden.
De doelstelling van het Nationaal Preventieakkoord is een naleving van de leeftijdsgrens van 100% in 2030. Om dat doel te bereiken, is er over de hele linie en specifiek in bepaalde sectoren nog werk te verzetten. We weten dat structurele handhaving tot verbetering van de naleving leidt. Sinds 2013 zijn gemeenten verantwoordelijk voor deze handhaving. Sindsdien zijn er stappen gezet en tegelijkertijd blijft er ook ruimte voor verbetering.
* 1. Alcohol en de school en studieomgeving, 2. Marketing van Alcoholhoudende drank, 3. Bewustwording en vroegsignalering, 4. Een gezonde sportomgeving, 5. Naleving en handhaving bij leeftijdsgrens en dronkenschap
1.3 Naleving leeftijdsgrens
Wanneer u geïnteresseerd bent in de naleving van de leeftijdsgrens in een bepaald gebied of sector binnen uw gemeente, kunt een nalevingsonderzoek uitvoeren. Wanneer de naleving voor een langere termijn gemonitord wordt, kun je zien of je beleid effectief is en aanknopingspunten vinden om je beleid te verbeteren. Daarnaast is het ook waardevol de verstrekkers te betrekken in dit proces door hen feedback te geven over hun handelen.
Gemeente Texel
Binnen de gemeente Texel maken we de alcoholverstrekkende bedrijven (horeca, slijterijen, supermarkten etc.) bewust van de naleving van de leeftijdsgrens. Twee jonge mysteryshoppers - waarvan er één de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt - gaan onder begeleiding van een toezichthouder Alcoholwet een aankooppoging doen. De toezichthouder wacht op afstand tot de aankooppoging is gedaan. Direct na de aankooppoging wordt het resultaat door de toezichthouder Alcoholwet mondeling teruggekoppeld aan de medewerker en een leidinggevende. Tijdens het gesprek wordt tevens een complimenten- of rode kaart uitgedeeld. Tijdens deze controles worden geen boetes uitgedeeld, maar bij herhaalde verkeerde naleving wordt er een boeterapport opgemaakt. Deze werkwijze wordt ook tijdens de terugkoppeling van de controles vermeld.
Marja Kampstra - mcakampstra@texel.nl
Gemeente Weststellingwerf
Samenwerken met alcoholverstrekkers
In 2018 organiseerde de gemeente een bijeenkomst voor alle alcoholverstrekkers in Weststellingwerf. Ruim 50 ondernemers en vrijwilligers van horeca, sportkantines, dorpshuizen, cafetaria’s, slijterijen en supermarkten waren aanwezig. Om met elkaar van gedachten te wisselen hielden we tafelsessies op basis van de drie pijlers waar de gemeente mee werkt in het beleid. Wat gaat er goed en wat kan er beter? Dit leverde veel tips en goede ideeën op voor de verschillende branches én de gemeente. Eén van de concrete vervolgacties die uit de tafelsessies kwam is het oprichten van een Denktank.
De Denktank bestaat uit een gevarieerde groep vertegenwoordigers van:
- lokale supermarkten, sportkantines, dorpshuizen, horeca, cafetaria’s
- het jongerenwerk (bij ons het gebiedsteam)
- Verslavingszorg Noord Nederland
- de gemeente ( beleidsmedewerker, medewerker toezicht- en handhaving, de burgemeester)
Twee keer per jaar komen we op maandagmiddag bijeen en brainstormen over het beleid van de Alcoholwet, creatieve oplossingen en de uitvoering daarvan. Het doel van de Denktank is om met elkaar in gesprek te zijn en samen te kijken hoe we het alcoholgebruik onder jongeren verder kunnen terugdringen. Met de Denktank geven we lokale partijen de ruimte om mee te denken en te beslissen over het verbeteren van de naleving van de wet.
Inmiddels is de Denktank drie keer bij elkaar gekomen en kunnen we zeggen dat het voor zowel de gemeente als de lokale partijen een meerwaarde heeft. Het met elkaar in gesprek zijn verhoogt de motivatie van alcoholvertrekkers voor een goede naleving. De deelnemende partijen ervaren meer inspraak wat vervolgens het draagvlak voor het beleid verhoogt. Ook vinden verstrekkers het fijn om van de burgemeester zelf nadere uitleg te krijgen over bepaalde acties. Dit zorgt voor begrip en vertrouwen. Als gemeente krijgen we input uit de eerste hand en horen we direct hoe het beleid door partijen wordt ervaren. Hier kunnen we meteen actie op ondernemen.
Een voorbeeld van een concrete actie is bijvoorbeeld de aanschaf van ID-readers. De naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop tijdens evenementen wordt als lastig ervaren. Een tip van de Denktank was om als gemeente ID-readers beschikbaar te stellen voor evenementen. Bij het aanvragen van de alcoholvergunning worden organisatoren van evenementen hierop geattendeerd. Er wordt al veel gebruik van gemaakt.
nix18@weststellingwerf.nl
Gemeente Harderwijk
In de gemeente Harderwijk wordt de naleving van de leeftijdsgrens door middel van mysteryshoponderzoek in kaart gebracht. Bij mysteryshoponderzoek proberen 17-jarige mysterykids onder begeleiding van een ervaren auditor alcohol te kopen volgens een vast (landelijk) protocol. Waar dergelijke nalevingsonderzoeken vaak anoniem plaatsvinden, wordt in dit onderzoek, mede op verzoek van de horecaondernemers, het resultaat kenbaar gemaakt.
Nadat alle bezoeken van een dag zijn afgerond, wordt de uitslag - zo veel mogelijk dezelfde dag - door een auditor teruggekoppeld aan de aanwezige leidinggevende. De auditor informeert de leidinggevende over zijn bevindingen en overhandigt hierbij een TIP/TOP kaart. Hierop staan onder meer de naam van de locatie, de datum, tijdstip van de bezoek, de ID-vraag en of er wel/niet alcohol is verkocht. Daarnaast krijgt de leidinggevende een interventiematerialensetje uitgereikt. In dit setje zitten hulpmiddelen voor het controleren van de leeftijd.
De resultaten worden ook nog digitaal teruggekoppeld aan de verkoper. Hierbij worden tevens enkele vragen gesteld om te achterhalen waarom zij het gewenste gedrag wel of juist niet hebben laten zien. Deze resultaten geven de gemeente meer inzicht in de motieven en weerstanden van de verkopers en geven aanknopingspunten om hen op een effectieve manier te ondersteunen.
Waarom zijn jullie op deze manier gaan werken?
De gemeente Harderwijk wil graag op een positieve manier werken aan verbetering van de naleving. Als er echt een verandering nodig is, is inzetten op gedrag veel effectiever (zeker op de lange termijn) dan straffen. Hierin is samenwerken, luisteren naar elkaar en vertrouwen erg belangrijk. Deze manier van werken is tot stand gekomen door goed te luisteren naar wat de betreffende horeca ondernemers nodig hebben, dit voor zover mogelijk, mogelijk te maken en duidelijk naar elkaar uit te spreken wat de verwachtingen zijn.
Werkt deze werkwijze, en zoja waarom?
Door directe terugkoppeling kunnen de horecaondernemers gericht aansturen op verbetering van de naleving. Het werkt zo goed, dat een deel de horecaondernemers zelf de gemeente hebben verzocht om periodieke controles uit te voeren. Het is een praktische manier van samenwerken waarbij gerichte actie kan worden ondernomen. Dit vinden de betreffende horeca ondernemers duidelijk en een prettige manier van werken.